หลักสูตร สื่อการสอน กิจกรรมเสริมสร้างคุณธรรมความดี สำหรับนักเรียนระดับชั้นประถมศึกษา

กิจกรรมเสริมสร้างคุณธรรม 5 ด้าน 

คำอธิบายรายวิชา

กิจกรรมเสริมสร้างคุณธรรม 5 ด้าน ชุดนี้ ได้แนวทางจากโมเดลจัดการเรียนรู้ เพื่อพัฒนาคุณธรรมในผู้เรียน “นวัตกรรมคุณธรรม คอนเน็กซ์อีดี” ซึ่งมูลนิธิสานอนาคตการศึกษา คอนเน็กซ์อีดี (CONNEXTED) ซึ่งเป็นเป็นองค์กร ที่เกิดจากความร่วมมือของ 3 ภาคส่วน ได้แก่ ภาครัฐ ภาคประชาสังคม และภาคเอกชนหลากหลายองค์กรที่มร่วมมือกันเป็นส่วนหนึ่งในการยกระดับคุณภาพการจัดการศึกษาไทย และเป็นกลไกสำคัญในการพัฒนาประเทศอย่างยั่งยืน โดยเริ่มดำเนินงานตั้งแต่ปี 2559 จนถึงปัจจุบัน จากความมุ่งมั่น ทุ่มเท และพลังสนับสนุนของเครือข่ายองค์กรเอกชนต่างๆ สะท้อนให้เห็นถึงความสำเร็จเบื้องต้นในการพัฒนาการตศึกษาของโรงเรียนคอนเน็กซ์อีดีทั่วประเทศอย่างเป็นรูปธรรม เกิดโมเดลองค์ความรู้ในการจัดการศึกษาที่นำไปขยายผลกับหน่วยงานภาครัฐเพื่อให้เกิดประโยชน์ในวงกว้าง นอกจากจะส่งผลให้เกิดการจัดการเรียนรู้ที่นักเรียนมีทักษะและความรู้ที่จำเป็น เป็น “เด็กที่มีความสามารถ” แล้ว ยังมีบทบาทในการส่งเสริมให้เด็กไทยสามารถดึงศักยภาพของตนเอง สู่การเป็น “เด็กดี มีความสามารถ” มูลนิธิฯ และองค์กรเอกชนจึงเห็นควรในการสร้างองค์ความรู้ในการส่งเสริมให้เกิด “เด็กดี” มีคุณลักษณะด้านคุณธรรม เพื่อให้เกิดแนวทางการส่งเสริมให้นักเรียนเป็นเด็กดีและเก่ง เป็นการพัฒนามนุษย์อย่างเป็นองค์รวม จึงได้มีการพัฒนาโมเดลนวัตกรรมคุณธรรมคอนเน็กซ์อีดี (CONNEXTED Moral Innovation) ขึ้น

โมเดลนวัตกรรมคุณธรรมคอนเน็กซ์อีดี เกิดขึ้นจาก วิสัยทัศน์ด้านการพัฒนาคุณภาพคน และในยุทธศาสตร์การดำเนินงานในยุทธศาสตร์ที่ 4 เด็กเป็นศูนย์กลาง เสริมสร้างคุณธรรมและความมั่นใจ และตระหนักดีว่า การศึกษาเพื่อพัฒนาคุณลักษณะด้านคุณธรรม (Moral Education) มีความจำเป็นต่อการสร้างอุปนิสัย และคุณลักษณะ (Character Building) ให้เกิดกับเด็กและเยาวชน เพื่อเป็นภูมิคุ้มกัน และส่งเสริมให้เกิดการดูแลตัวเอง ผู้อื่น และสังคม ซึ่งสอดคล้องกับงานวิจัยในต่างประเทศที่ผลการศึกษาพบว่า ผู้เรียนที่ได้รับการพัฒนาคุณลักษณะด้านคุณธรรมสามารถพัฒนาผลการเรียนรู้ อยู่ในระดับดีและดีขึ้นจากเดิม และช่วยพัฒนาศักยภาพของผู้เรียนหลากหลายมิติไม่เฉพาะแค่ความรู้ แต่ยังช่วยให้ผู้เรียนคิดวิเคราะห์ แยกแยะ และตอบสนองต่อสถานการณ์ต่างๆ ได้อย่างเหมาะสม ช่วยลดปัญหาสังคมที่เป็นความเสียง เช่น การติดยาเสพติด ปัญหาการใช้ความรุนแรง การตั้งครรภ์ก่อนวัยอันควร ภาวะซึมเศร้าและการคิดฆ่าตัวตายในเด็กและเยาวชนได้ ฯลฯ

กรอบเนื้อหา (Learning Area) ของนวัตกรรมคุณธรรมคอนเน็กซ์อีดี

            นวัตกรรมคุณธรรมคอนเน็กซ์อีดี มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนาคุณลักษณะด้านคุณธรรม 5 ด้านที่ดีต่อตัวเอง ดีต่อผู้อื่น และดีต่อสังคม ให้เกิดกับผู้เรียน ซึ่งครอบคลุมคุณธรรมที่สำคัญและจำเป็นสำหรับผู้เรียนส ได้แก่ 1) ความเอื้อเฟื้อ 2) ความเคารพความแตกต่าง 3) ความกล้าหาญ ยืนหยัดในความถูกต้อง 4) สำนึกรู้คุณค่า กตัญญู 5) การกำกับตนเอง

รายละเอียดของคุณลักษณะด้านคุณธรรม 5 ด้าน

1. ความเอื้อเฟื้อ คือ การเข้าใจความรู้สึก และความต้องการของตนเองและผู้อื่น เข้าใจถึงการประสบกับความยากลำบากของผู้อื่น (Sympathy) นำไปสู่การเห็นอกเห็นใจผู้อื่น (Empathy) จนเกิดเป็นความเอื้อเฟื้อ มีน้ำใจ ต้องการช่วยเหลือผู้อื่นในศักยภาพที่ตนเองทำได้เพื่อให้ผู้อื่นพ้นจากสถานการณ์ที่ยากลำบาก
2. การเคารพความแตกต่าง คือ การรู้จักความแตกต่างระหว่างตนเองและผู้อื่นทั่งด้านกายภาพ เช่น สีผิว ทรงผล เพศ ฯลฯ รวมถึงความแตกต่างทางความคิด ความรู้สึก ความสามารถ สถานะทางสังคม และอื่นๆ เข้าใจว่าคนเราไม่เหมือนกันและยอมรับความแตกต่างเหล่านี้ได้ นำไปสู่การกระทำต่อผู้อื่นอย่างเคารพ ให้เกียรติกัน ไม่ดูถูกหรือล้อเล่นผู้อื่นที่แตกต่างไปจากสิ่งที่ตนเองคิดและสิ่งที่ตนเองเป็น อย่างไรก็ตามการเคารพความแตกต่างนั้นมีคุณลักษณะด้านการคำนึงถึงผลที่จะเกิดกับผู้อื่นเป็นพื้น,น เพราะสิ่งเหล่านี้จะทำให้เราตระหนักได้ว่าไม่ให้เกียรติบุคคลที่มีความแตกต่างไปจากเราจนมาสู่การต่อว่าหรือล้อเลียน ย่อมทำให้อีกฝ่ายรู้ไม่ดี หรือการกระทำของเราจะส่งผลอย่างใดอย่างอหนึ่งกับผู้อื่นขึ้นได้
3. ความกล้าหาญ ยืนหยัดในความถูกต้อง คือ ความปรารถนาที่จะทำในสิ่งที่ถูกต้อง ซึ่งเกิดจากการซื่อตรง (Integrity) ต่อความรู้สึกและความต้องการของตนเอง แล้วเลือกทำหรือแสดงออกในสิ่งที่ถูกต้องเมื่อเผชิญหน้ากับสถานการณ์ที่ต้องตัดสิน แม้ต้องเผชิญกับสถานการณ์ที่ถูกท้าทาย บางครั้งต้องเสียสละเพื่อผู้อื่น และอดทนยอมรับในสิ่งที่ตนเองจะไม่ได้รับจากการตัดสินใจนั้นๆ ได้
4. สำนึกรู้คุณค่า กตัญญู คือการรู้สึกขอบคุณและซาบซึ้งกับสิ่งที่มีและได้รับ (Gratitude) จากเพื่อน ครู ครอบครัว ชุมชน และสิ่งรอบตัว รู้สึกเป็นส่วนหนึ่งของสิ่งเหล่านี้ นำไปสู่การสำนึกรับผิดชอบ และริเริ่มลงมือทำเพื่อเป็นการตอบแทนต่อบุคคลเหล่านี้ หรือต่อส่วนรวมในศักยภาพที่ตนเองทำได้ (Active Citizen)
5. การกำกับตนเอง คือ การรู้เป้าหมายของสิ่งที่กำลังทำ หรือรู้ว่าขณะนั้นต้องทำอะไร (Goal Directed Behavior) เมื่อรู้เป้าหมายจึงนำมาสู่การมีวินัย (Self-Discipline) คือ กำกับตนเองให้มุ่งมั่น ตั้งใจ รับผิดชอบ (Responsibility) ทำให้ภารกิจนั้น เสร็จตามเป้าหมายและกำหนดเวลา กล่าวได้อีกอย่างว่า คุณธรรมด้านการมีวินัย และความรับผิดชอบจะเกิดขึ้นได้ ครูต้องช่วยให้ผู้เรียนรู้เป้าหมายของสิ่งที่กำลังทำ แล้วเขาจะกำกับตนเองให้ทำภารกิจนั้นได้ด้วยตนเอง

นอกจากนี้ คุณธรรมด้านการกำกับตนเองยังหมายรวมถึง ความสามารถในการควบคุมพฤติกรรมของตนเองได้เมื่อมีความสนใจใหม่มาชักจูงให้วอกแวกจากสิ่งที่กำลังทำ (Self-Regulation) กำกับตนเองให้ไม่ละทิ้งสิ่งที่กำลังทำอยู่ (Grit) รวมทั้งสามารถหยุดตัวเองได้ เมื่อรู้สึกโกรธ ไม่พอใจ หรืออยากทำร้ายผู้อื่นเมื่ออยู่ในเหตุการณ์ความขัดแย้ง (Inhibit)

ที่มา : โมเดลจัดการเรีนรู้ เพื่อพัฒนาคุณธรรมในผู้เรียน นวัตกรรมคุณธรรมคอนเน็กซ์อีดี  https://connexted.org/foundation/news

(สามารถดาวน์โหลด รูปเล่มงานวิจัย นวัตกรรมคุณธรรมคอนเน็กซ์อีดี ในบทเรียนนี้ได้เลย) 

 

ธนาคารไทยพาณิชย์ จำกัด (มหาชน) โดยทีมพัฒนาเยาชน สายงานกิจกรรมเพื่อสังคม เล็งเห็นความสำคัญของการเสริมสร้างคุณธรรม ความดี 5 ประการจึงได้นำโมเดลการจัดการเรียนรู้ เพื่อพัฒนาคุณธรรมในผู้เรียน นวัตกรรมคุณธรรมคอนเน็กซ์อีดี มาเป็นแนวทางในการออกแบบกิจกรรม เสริมสร้างคุณธรรม เพื่อที่คุณครู สามารถนำกิจกรรมสร้างการเรียนรู้ชุดนี้ ไปใช้เพื่อเป็นกิจกรรมให้เด็กเกิดกระบวนการเรียนรู้ และเข้าใจความหมายของคุณธรรมความดี ผ่านกิจกรรม และกระบวนการสะท้อนการเรียนรู้ Reflection จากผู้เรียน โดยครู (Facilitator) จะใช้คำถามชวนคิด เพื่อให้ผู้เรียน สะท้อนความรู้สึก ความเข้าใจ จากกิจกรรมในแต่ละฐาน จนเกิดเป็นความรู้ความเข้าใจที่ระเบิดจากภายในของผู้เรียน เป็นความรู้ความเข้าใจที่จะอยู่ในเนื้อในตัวของผู้เรียน ซึ่งจะอยู่กับตัวผู้เรียนไปนานกว่า การที่ผู้เรียนรู้ความหมายจากการบอกสอนของครู หรือจากการอ่านหนังสือเพียงอย่างเดียว  

ในกระบวนการสร้างการเรียนนี้คุณธรรม ความดี 5 ด้าน ชุดนี้ ได้มีการออกแบบกิจกรรมออกเป็น 5 ฐานด้วยกัน ได้แก่

ฐานที่ 1 : น้องหมากับแม่นก

วิธีการ : ชม VTR / ครู / Facilitator ใช้คำถามชวนคิดใน เพื่อให้เด็กนักเรียนสะท้อนการเรียนรู้ บันทึกการเรียนรู้คุณธรรมในใบงานกลุ่ม / รายบุคคล                                   

เรียนรู้คุณธรรม : กตัญญู กล้าหาญ เอื้อเฟื้อ มีวินัย

  Link VTR :  https://www.youtube.com/watch?v=1lo-8UWhVcg 

ฐานที่ 2 : เพื่อนรักต่างมิติ

วิธีการ : วาดภาพตามโจทย์ที่กำหนด ครู / Facilitator ใช้คำถามชวนคิดใน เพื่อให้เด็กนักเรียนสะท้อนการเรียนรู้ บันทึกการเรียนรู้คุณธรรมในใบงานกลุ่ม / รายบุคคล                                                                                                    

เรียนรู้คุณธรรม : เคารพความแตกต่าง กล้าหาญ มีวินัย

ฐานที่ 3 : ก้าวที่กล้า

วิธีการ : ก้าวข้ามเส้นจากคำถามวัดใจ ครู / Facilitator ใช้คำถามชวนคิดใน เพื่อให้เด็กนักเรียนสะท้อนการเรียนรู้ บันทึกการเรียนรู้คุณธรรมในใบงานกลุ่ม / รายบุคคล                                

เรียนรู้คุณธรรม : กล้าหาญ มีวินัย เคารพความแตกต่าง

ฐานที่ 4 : แพนเค้กของลูกหมี

 วิธีการ : เล่านิทาน /นำภาพสติ๊กเกอร์ตัวละครมาประกอบภาพตามโจทย์กำหนด และแบ่งปันภาพสติ๊กเกอร์กับเพื่อนกลุ่มอื่น ในภาพที่ขาดไป พร้อมตกแต่งภาพให้สวยงาม บันทึกการเรียนรู้คุณธรรมในใบงานกลุ่ม / รายบุคคล                                

เรียนรู้คุณธรรม : เอื้อเฟื้อ เคารพความแตกต่าง กตัญญู มีวินัย

ฐานที่ 5 : สรุปการเรียนรู้คุณธรรม 5 ด้านจากกิจกรรมแต่ละฐาน

วิธีการ : ครู / Facilitator ใข้คำถามให้ผู้รียนสะท้อนการเรียนรู้ในแต่ละฐานจากบันทึกในใบงานของกลุ่ม / รายบุคคล                                      

เรียนรู้คุณธรรม : คุณธรรมทั้ง 5 ด้าน

 

สำหรับการจัดกระบวนการเรียนรู้ ครู Facilitator สามารถเลือกจัดการเรียนรู้แบบเฉพาะฐานใด ฐานหนึ่ง หรือจะแบ่งผู้เรียนออกเป็น 3 กลุ่ม โดยให้ผู้เรียนร่วมกิจกรรมในแต่ละฐาน และเวียนฐานกิจกรรมจน ครบ ทั้ง 5 ฐาน และฐานสุดท้าย รวมกันทั้งหมด เพื่อสรุปการเรียนรู้ร่วมกัน